Yani Maury, (Doktorant, UoM)
Dernien nimero Anou Koz Parol No 148, ti axe lor sinbolism selebrasion Zournin Internasional Lang Maternel. Dan Rodrig, bãnn selebrasion pou mārk sa lazournin-la inn fer otour diferan aktivite lor plizir zour; pārmi ti enan lansman de kour (Short Courses) an Kreol Rodrige (KR) ki destinin pou bānn adilt (piblik profesionel ek gran-piblik). Sa de kour-la inn ofer konzwintman pār Komison Ār ek Kiltir dan Rodrig ek Liniversite Moris (UoM). Inn enan dabor enn Kour Fondasion (ki ti, ek pe, asire pār Prof Arnaud Carpooran ek momem) ek enn Kour opsionel, ki ti axe lor langaz ki servi dan Administrasion ek Kominikasion (ki ti, ek pe, asire pār Dr Yannick Bosquet, Mm Christina Chan-Meetoo ek Dr Beatrice Antonio-Françoise).
Kour Fondasion pou KR li biensir axe lor lekritir ofisiel KR me ousi lor lezot laspe inportan kouman listwār Kreol Rodrige ek bãnn teori otour lorizinn, definision bãnn lang ek sosiete kreol. Plis ki 80 Rodrige inn inskrir pou sa kour-la ek dan nimero AKP zordi, nou pe dõnn laparol enn dizenn pārmi zot. Diversite dan profil bãnn pārtisipan pou sa kour-la, demontre linportans ki tou Rodrige akorde ek zot lang maternel, indepandaman zot diferans.
Dayer, linportans KR pou Rodrig inn ousi met an avan dan kad selebrasion ordinasion Mgr Michel Moura, le 19 Mārs dernien. Omoman lofertwār Diksioner Kreol Rodrige inn remet kouman enn pārmi bãnn sinbol for lidantite Rodrige (akote delo, bãnn prodwi lapes ek bitasion etc.)
Caption text pou foto Diksioner Kreol Rodrige : (Extre zournal Le Mauricien Merkredi 20 Mārs 2024, paz 9, « cette procession a également permis de mettre en valeur l’identité profonde de la population rodriguaise avec des offrandes composées de produits du terroir, dont des fruits de mer, des produits agricoles, du dictionnaire kreol rodrige […]» )
***
« Enn gran laswaf pou enn vre metriz langaz Kreol Rodrige »
(Aurèle Andre, Prezidan Akademi Kreol Rodrige)
Sa kour-la vinn dan enn bon moman ek li pou enan definitivman enn linpak pozitif dan devlopman integral pep rodrige. Dabor mo anvi salie motivasion bãnn pārtisipan, pārski sa demontre ki KR ek so aprantisaz inn vinn enn pasion pou sa group Rodrige ki pe swiv sa kour-la. Sa motivasion ek sa linteresman la, li ousi exprim enn gran laswaf pou enn vre metriz langaz Kreol Rodrige. Donk, li bien ankourazan kan nou trouv sa kalite lintere-la, sirtou pārmi bãnn zenn, ek dan tou sfer. Zordi nou kapav dir ki avek sipor bãnn pārtner kouman Liniversite Moris, so bãnn exper ek linisiativ Lotorite Lokal, proteksion et devlopman KR li lor enn bon simin. Mo panse ki sa kolaborasion-la, pou permet ankor plis kreativite ārtistik, inovasion ek donk enn vre anrisisman KR.
Anfin, mo anvi dir mo lazwa ek mo fierte pār rapor ek lokazion ki mo pe gengnin pou swiv sa kour-la. Mersi zot tou ki pe kontribie pou ki KR reste vivan et kontinien devlope.
***
“Nou inn sorti dan enn letap evey kiltirel pou rant dan letap revey kiltirel »
(Joseph Robertson, Fonksioner ek Manb Akademi Kreol Rodrige)
Mo inn gengn lokazion swiv toule de kour avek boukou lantouziasm antan ki fonksioner, manb Akademi Kreol Rodrige ek sirtou antan ki enn konbatan long dat dan lekip angaze dan konstriksion ek afirmasion lidantite rodrige. Zordi, mem inpe tār, laz 60 an, mo fier ek konble pou swiv sa kour-la, kot mo pe reisi aprãnn lir ek ekrir mo lalang maternel, langaz mo leker dan enn fason sistematik ek dan lārmoni. Anboutisman Diksioner Kreol Rodrige, swivi pār lantre lalang maternel-la dan lekol ek bãnn formasion lir-ekrir kreol, li reprezant enn lot devlopman kiltrel Rodrig. Nou inn sorti dan enn letap evey kiltirel pou rant dan letap revey kiltirel. Petet nou pa realize ziska ki pwin, sa gro devlopman dan Kreol Rodrige-la ape anrasinn nou plis dan nou kreolite, dan nou kiltir ek dan nou rodriganite, ou ape konsolid konstriksion ek afirmasion lidantite rodrige, pou devlop ankor plis sans patriotik nou pep.
Avek sa kalite travay-la, ek travay ki pe fer otour, dan 10 an, nou nepli pou enan bãnn intelektiel ki for dan lezot langaz me ki analfabet dan zot prop lang maternel. Rodrige pou vinn pli dign, RODRIGE POU VINN RODRIGE, kouman Dany Bébel-Gisler dir dan so liv Devenir ce que nous sommes, « Anou vinn noumem! ».
***
“Rekonet valer nou listwār, met an pratik nou memwār!”
(Kate Volbert, Laureat Nasional (HSC 2023) ek Ilona Lisette, ex-etidiant Rodrigues College)
Rekonet valer nou listwār, met an pratik nou memwār Kour Kreol Rodrige inn dõnn lokazion bãnn Rodrige pou rekonekte avek zot rasinn ek gengn enn metriz ofisiel langaz-la. Dan koumansman, nou inn al swiv sa kour-la inpe plis pār kiryozite ek nou ti enan kanmem bãnn kestiõnnman lor ki pou enan dan kour-la. Me o-final, nou kapav dir ki se enn bãnn meyer swa nou inn fer. Antan ki bãnn ex-etidiant HSC, ki pa inn gengn lokazion pou aprãnn lir ou mem ekrir nou langaz dan nou kirsis skoler, sa kour-la inn ed nou trouv enn lot faset leker nou sosiete. Li kler ki zordi, nou pli konfian pou servi li dan bãnn kad formel. Linisiativ ki Gouvernman Rezional an kolaborasion avek Liniversite Moris inn pran, li revolisioner.
***
“Enn rev ki pe vinn enn realite.”
(Christophe Casimir, Santer/Mizisien ek Youth Officer)
Antan ki santer ek mizisien ki zwe lor bãnn lasenn lokal, nasional ek internasional ase souvan ek dan mo responsabilite kouman Youth Officer pou Lasanble Rezional Rodrig, mo inn touzour servi langaz kreol pou veykil mo bãnn mesaz, fer etranze dekouver nou otantisite atraver enn langaz ki rār ek ousi pou fasilit pārtaz letour mwan. Apre 4 zour dan kour fondasion mo inn penan dout ki mo lamour pou sa langaz-la ek pou mo kiltir Rodrige li bien rezonab pārski li enn langaz ki bien ris ek merit al dan so profonder pou apresie li ankor plis. Mo inn touzour reve ki enn zour mo bãnn zanfan pou al konpoz zot bãnn size dan langaz kreol ek zordi mo kapav dir ki sa kour-la li al dan mem direksion ek mo bãnn aspirasion pou lavenir Rodrig dan kote kiltirel ek so langaz Kreol Rodrige. Pou mwan li enn koumansman, enn rev ki pe vinn enn realite.
***
“Dekouver listwār nesans bãnn lang kreol dan Losean Indien”
(Melissa Azie, profeser segonder)
Antan ki profeser dan segonder, mo pe atãnn avek antouziasm lanons introdiksion Kreol Rodrige dan kolez sirtou apre reisit ki inn enan dan bãnn lexamin onivo primer. Konvinki pār nesesite metriz nou lang maternel, mo inn antam enn PGCE dan Kreol Repiblik Moris. An paralel, kour Lir ek Ekrir Kreol Rodrige vinn azir kouman enn konpleman bien inportan dan konesans ki mo ti bizin pou enn zour lans mwan dan lansegnman Kreol Rodrige. Mo pe gengn posibilite etidie an profonder Regleman ek Konvansion pou lekritir Kreol Rodrige, me ousi dekouver listwār nesans bãnn lang kreol dan Losean Indien ek sirtou nesans Kreol Rodrige. Bãnn esanz inn telman ris ki li permet dekouver boukou vokabiler ou expresion ki bãnn ansien zenerasion ti itilize ek anmemtan pran konesans bãnn nouvo mo ki pou sertennman pran plas dan prosin edision Diksioner Kreol Rodrige.
***
“Mo inn pran konsians ki nou langaz enan deza enn baz solid”
(Christania Lisette, Customer Care Manager)
Sa kour Kreol Rodrige-la inn bien anrisisan pou mwan. Dabor mo inn gengn boukou linformasion lor rasinn enn lang ki mo itilize toulezour san ki mo ti konin vremem kot li inn sorti ek kouman li inn anbeli atraver letan. Kan nou koz Kreol, nou pa forseman konsian ki li enan ousi so bãnn regleman lekritir parey Franse ou Angle. Se vre ki li touzour an kour konstriksion me dan bãnn sesion kour Kreol Rodrige la, mo inn pran konsians ki nou langaz enan deza enn baz solid. Asterla nou pou bizin al pli lwin ek enn lintansion koze ek ekrir li an respektan bãnn regleman ki inn etabli. Mo kontan ki lang kreol inn promouvwār dan Losean Indien e ki Rodrig inn gengn so plas dan sa prosesis la. Mo espere aprãnn plis sak zour pou ki mo kapav pārtaz enn leritaz ek mo bãnn konpatriot Rodrige ek sirtou demontre ki mo metriz mo prop lang dan so antierte.
***
“Latet ranpli ek konesans, lor plan kiltirel ek istorik”
Bradley Jameer, Artis)
Sa kour-la inn bien intans, enn ti plonzon dan lepase, ki inn bien anrisisan ek interesan.
Inn kõnn exakteman kouman ekrir sa lalang maternel ki touletan nou koze-la, ek pou mwan ārtis, li ti neseser reisi swiv sa kour-la pou akerir sa bãnn konesans-la. Mo pa regrete mo inn swiv li, ti vo lapenn asiste sa omwin enn fwa dan mo lavi.
Mo remersi bãnn lecturer pou zot zovialite, zot pasians ek devouman. Mo resorti dan sa kour-la avek latet ranpli ek konesans, lor plan kiltirel ek istorik me sirtou inn konin kouman kapav servi sa Kreol-la ofisielman… Anfin! Bãnn mo pa pou ase pou mo dekrir sa lavantir-la, mo zis anvi dir MERSI.
***
“Enn pārmi bãnn lakle fondamantal dan nou prosesis ‘rodriganizasion’ kiltirel”
(Marcia Leveillé, Animatris)
Nazalize, otantisite! Mo realize ki nou listwār li berso nou Kreol Rodrige. Enan enn lārmoni kan pe lir ek ekrir li. Sa Kour Fondasion la pe kontribie plis dan lamazi ki Kreol Rodrige enan.
Sa kour-la inn fer mwan ousi panse ki kapav vilgariz lang-la depi dan faz linstriksion (lekol maternel). Kan dimounn-la grandi, li fasil striktir so panse en KR e sa pou fasilit so kominikasion onivo personel, akademik ek sosial.
Enn gran mersi Prof.Carpooran ek so lekip pou sa 4 zour kour dan Rodrig-la. Sa kour-la, enn pārmi bãnn lakle fondamantal dan nou prosesis « rodriganizasion » kiltirel. Li permet ousi demontre ki nou langaz li rest an perpetiel evolision, ek bãnn rises ki inn emerze pou kapav pran plas dan deziem edision Diksioner Kreol Rodrige ek mo sir li pou “Mons-net”.
***
“Enan bokou pou aprãnn lor listwār mo zil, so kiltir, so langaz ek so tradision”
(Bruneda Edouard-Speville, profeser segonder)
Mo enn amoure mo langaz ek mo kiltir kreol e mo ti pe touzour espere kan mo pou gengn loportinite pou swiv enn kour lekritir pou Kreol Rodrige. Mo inn gengn privilez pou aprãnn kotsa mo lang inn pran nesans, mo pa ti pe konin si mo pou ousi gengn lasans kõnn bãnn teori, resers ek letid siantifik ki inn enan otour mo lang.
Sa de zour kour-la, inn permet mwan devlop ankor plis mo pasion pou lekritir kreol ek inn ousi fer mwan realize ki mo enan bokou pou aprãnn lor listwār mo zil, so kiltir, so langaz ek so tradision. La mo ankor anvi kõnn plis. Angro mo inn viv enn lexperyans intans, ris ek profon.
“Pārski nou bizin kapav kõnn nou langaz ek kõnn ekrir li”
(Odorine Bégué, Zenn-antreprener)
Enn Lindi 26 Fevriye 2024, mo inn asiste Kour Fondasion Kreol Rodrige. Pandan sesion-la, mo inn poz mwan lakestion, “eski li itil mo swiv sa kour la?”. Mo inn reflesi pandan enn moman ek finalman mo inn desid pour kontinien. Zordi, mo kontan! Kifer ? Pārski sa kour-la li inn fer mwan kõnn nou listwār, nou lang Kreol Rodrige ek ki li enan enn leritaz bien ris. Nou inn aprãnn enn pārti inportan nou lang maternel ki nou mem pa ti konin. Mo ti pou kontan si lezot zenn ek ankor lezot Rodrige, ti kapav gengn loportinite pou swiv sa kour Kreol Rodrige-la, pārski nou bizin kapav kõnn nou langaz ek kõnn ekrir li.