Prof. Arnaud Carpooran, OSK
Personal Chair, French and Creole Studies
Dan nou dernie nimero AKP (no. 161) ki ti ena kom tit: “KM dan HSC: ver enn lalimier anfin, ouswa ankor enn lane marenwar?, nou ti lans enn lapel ek plizier dirizan nou pei, inklian Minis Ledikasion, pou ki Gouvernman akord sa dosie-la enn latansion irzan, ek evit nou al ver enn deziem zenerasion zelev sakrifie apre zenerasion lane 2023-2024. Nou ti demann Minis Ledikasion an-partikilie zwenn bann diferan stakeholders ki konserne par dosie-la ek anou sey vinn ansam avek enn desizion konsansiel pou lane 2025.
Se avek enn gran plezir ki nou finn pran konesans, mem zour ki lartik-la ti sorti (Mardi 14 Zanvie), ki Minister finn resevwar nou reket avek atansion, e se koumsa ki nou finn gagn enn premie renion avek bann responsab teknik onivo Minister lor sa kestion-la, ki finn swiv par enn gran renion ki finn prezide par Minis Ledikasion limem Lindi 20 Zanvie 2025. Enn renion kot ti ena plizier profesionel Ledikasion ki vinn depi diferan institision ek/ou sekter. Parmi, ti ena: bann teknisien Minister zotmem, bann dirizan/reprezantan MIE, UoM, MES, SeDEC, lemond sindikal, ansegnan, etc. Renion-la finn deroul dan enn lanbians bien kordial ek konsansiel, kot alafin desizion finn pran pou introdir KM antan ki enn matier sibsidier an 2025, ek antan ki enn matier prinsipal apartir 2026. Enn desizion istorik ki finn amenn enn gran sourir lor vizaz boukou Morisien.
Nou pe exprim isi, ofisielman, nou rekonesans ek Minis Ledikasion pou rapidite ek lekel li finn azir lor sa dosie-la, me ousi tou bann stakeholders ek lezot dimounn ki finn kontribie pou fer nou fransi sa letap istorik la. Enn letap istorik, pa zis pour Kreol Morisien antan ki langaz, me ousi pou nou sistem ledikasion, ek dan enn fason pli larz, pou nou pei limem, parski Kreol Morisien, se sel langaz ki finn pran nesans lor nou teritwar, ki servi par tou Morisien, ki met tou Morisien lor mem pie egalite, ek permet nou definir noumem antan ki Morisien.
Etan-done ki se lor nom plizier zenerasion zelev, paran ek ansegnan ki konserne par lansegnman Kreol Morisien (KM) dan lekol, ki mo ti lans enn lapel ek nou bann dirizan, AKP pe donn isi laparol ek de zelev KM, Ketsia Appasamy ek Natalia Rose (enn onivo lekol, ek enn antan ki kandida prive), enn ansegnan (Rani Latchimeenia) ek enn paran zelev (Cyndie Marco), pou ki zot exprim sinbolikman santiman tou sa bann dimounn-la par rapor ek sa letap istorik ki nou pei pe fransi zordi.
***
Ketsia Appasamy (Zelev Grad 12)
Mo ti dan katriyem kan mo finn dekouver mo lamour pou mo langaz maternel. Touletan mo finn gagn A dan sa size-la, e mo pa ti sel zelev dan sa ka-la. Introdiksion lang Kreol dan lekol finn ed mwa aprann kouma ekrir ek exprim momem dan mo lang natal. Se enn bann rezon pou lekel mo finn bien kontan kan mo finn tande ki pou ena Kreol kouma enn size dan HSC sa lane-la.
Deziem rezon kifer mo kontan, se akoz louvertir ki li amene anterm swa size. Sak zelev ena so tip lintelizans e mwa, mo ena plis lintelizans dan domenn langaz. Introdiksion Kreol Morisien dan HSC pe permet mwa sanz matematik sib kont Kreol Morisien sib; ki mo trouve plis an-akorite avek mo personalite ek mo preferans lor plan aprantisaz. Mem si mo finn gagn enn pass dan Maths, se akoz mo pa ti ena lot swa ki mo finn opte pou fer li Sib. Kouma mwa, ena enn gran nonb zelev ki ti limite dan swa zot size. Donk, dapre mo lopinion, lefet ki pe azout sa size-la, li enn louvertir anterm oportinite konsernan swa size pou bann zelev.
Li ousi ed zot dan zot lavenir. Ena plizier oportinite dan domenn lanplwa, apart vinn ansegnan primer ek segonder KM. Zot kapav ousi vinn ekrivin, zournalis aktialite, tradikter, etc. Boukou dimounn souzestim linportans KM dan kote akademik alor ki an verite, li permet enn zanfan morisien gagn enn lavenir akot anvan zot ti touzour kwar ki zot pa ti pou kapav ena enn. Etidie KM dan HSC, se enn reisit mazer pou nou pei miltikiltirel.
Natalia Rose (Kandida prive pou NSC KM)
Nou kapav aprann diferan lang, me nou lang maternel, li konekte nou ar nou rasinn. Zordi, mo fier ki mo pe partaz mo lexperyans antan ki enn zelev ki finn pran par lexame NCE ek NSC an Kreol Morisien (antan ki kandida prive). Malgre difikilte ki ti ena pou aprann enn matier koumsa an prive (parski li pa ti ofer dan lekol kot mo ti ete), mo finn gagn enn rezilta ki rann mwa fier, enn A*. Mo parkour montre ki determinasion ek lamour pou nou lang maternel kapav amenn bann gran reisit. Antan ki enn pasione lang kreol, mo apresie inisiativ ki finn pran pou integre KM onivo HSC, parski li permet donn valer nou lang. Aster-la, mo anvi pous mo konesans pli lwin ek mo inpasian pou pran KM dan HSC. Mo santi ki sa matier-la pou kapav ed nou pou explor nou literatir ek permet nou res pli konekte avek nou listwar. Mo swete ki mo lexperyans pou inspir lezot zelev pou persevere dan zot rev ek valoriz KM lor plan akademik.
Rani Latchimeenia (Profeser KM)
Depi 2018, mo finn ena loner pou ansengn Kreol Morisien dan segonder. Azordi, mo bien fier pou trouv sa size-la finalman rekonet dan HSC. KM pe gagn plas ki li merite dan nou sistem ledikasion. Mo bann zelev souvan exprim zot rekonesans pou kapav aprann KM dan lekol. Zot explike ki zot pli alez pou konpran sertin topik dan lezot size dan zot lang maternel. Sa moman istorik-la montre valer nou lang maternel dan sistem edikatif. Mo inpasian pou koumans klas avek bann zelev ki finn atann KM dan HSC.
Cyndie Marco (Paran zelev)
An 2023, Ann’Dora, mo tifi, ti dan premie batch ki ti konpoz KM onivo SC. Li ti gagn A*, ek li ti parmi 10 premie zelev dan KM. Nou ti extra kontan. Malerezmam apre, pa ti ena swa pou fer KM dan HSC. Me an 2024, Emmanuel, mo garson, ti dan deziem batch ki ti konpoz KM onivo SC. So rezilta ousi ti A*. Mo ti extra kontan ankor! Kan nou finn aprann ki sa lane-la, KM pou rant dan HSC, bon nouvel terib! Finn ariv ler, anfin!. Mersi tou bann dimounn ki finn kontribie pou ki sa arive. Mersi zot tou. Ena dimounn pa konpran linportans KM. Kan lir zot komanter lor rezo sosio, fer sagrin. Me mwa, mo konn so linportans. Ena zanfan pe atann sa loportinite-la, e zot pou servi li pou zot avanse dan zot lavi. Nou pei pou sorti gagnan avek sa desizion-la. Aster nou atann bann modalite pou kone kouma sa pou pase pou nou bann zelev ki pou swazir KM pou HSC.